Rožaje,
opština na severoistoku Crne Gore - u planinskom kraju izvorišne
oblasti reke Ibra, predstavlja istorijsko-geografsku celinu između
planinskih grebena koji se prostiru prema Metohiji, Limskoj i
Novopazarskoj kotlini i Starom Kolašinu, po čemu se ovaj kraj razlikuje
od susednih krajeva. Prostire
se na obalama Ibra, nedaleko od njegovog izvorišta, na nadmorskoj
visini od 1000 metara. U okolini grada su planine Beleg, Sijenova,
Ahmica, Turjak, Vlahovi, Krsača, a nad svima se uzdiže Hajla visoka
2.403 m.
Vreme nastanka Rožaja ne može se
tačno utvrditi ali je pouzdano ustanovljeno da je naselje pod imenom
Rožaje u jednom turskom pisanom izvoru zabeleženo 1571. godine, dok se
istoimena tvrđava pominje u turskom popisu iz 1640. godine. Međutim, po
turskom istoričaru Hameru, naselje Rožaje je utemeljeno 1683. U
osmanlijsko doba, naselje nastalo oko utvrđenja zove se "Trgovište" i to
ime nosi sve do 1912. godine. Pod tim imenom pominju ga i čuveni turski
putopisci Evlija Celebija i Mustafa hadži-Kalfa.
Za nastanak imena Rožaje postoji više tumačenja. Po jednom,
kojeg podržava većina tumača, grad je dobio ime po imenu starog
utvrđenja "Rogaje", a francuski putopisac Ami Bue ime Rožaje izvodi iz
riječi "rog" po krečnjačkim klikovima koji se nalaze ispod Ganića krša.
Arheološka nalazišta svedoče, međutim, o ljudskim
naseobinama iz prastarih vremena, čak i pre nove ere. Pre dolaska
Slovena, ovde su boravili Iliri i Rimljani. U srednjem veku, područje
Rožaja i Bihora predstavljalo je središnji deo srednjovekovne države
Raške. Dokaz za to su arheološki nalazi Grac, Gospođin vrh, Gradina,
Bačevac, te tumulusi, ostaci crkava i manastira, isposničke pećine,
stara groblja, u narodu poznata kao latinska i grčka.
Od
1912. godine, rožajski kraj nalazi se u sastavu države Crne Gore.
KULTURA
Na
prisustvo više kultura u različitim periodima praistorije i istorije u
rožajskom kraju ukazuju mnogi toponimi, narodna predanja, a posebno
mnogi kulturno-istorijski spomenici. U blizini grada , na brdu
Brezovici, nalaze se dobro očuvani ali ne i dovoljno istraženi i izučeni
ostaci ilirskog naselja. Brojni su i spomenici materijalne kulture iz
srednjeg veka i turskog doba. Najznačajniji medju njima su:
• Crkva
Ružica u Suhom Dolu
• Crkva Gospođin vrh na istoimenoj
planini, zadužbina Jelene Anžujske, žene Uroša I Nemanjica
• Kurtagića
džamija koju je 1697. godine podigao sultan Murat II
• Kučanska
džamija sagrađena 1830. godine
• Ganića Kula sagrađena u
prvim godinama XIX vijeka.
U
rožajskoj opštini, pored osnovnih, deluju i dve srednje škole -
Gimnazija i Mešovita srednja škola. U gradu Rožaje, koji se danas
razvija kao moderno naselje, uz istovremenu brigu za očuvanje
specifičnosti i tradicije. Za organizovanje kulturnog života i kulturnih
manifestacija zadužen je Centar za kulturu. Centar, pored ostalog,
izdaje časopis "Rožajski zbornik", organizuje promocije knjiga, likovne
izložbe a posebno izložbe slika zavičajnih slikara okupljenih u
udruženju "Kula". U okviru Centra za kulturu nalazi se i narodna
biblioteka.
Već gotovo dve decenije Centar za
kulturu svakog marta organizuje renomirani festival dečije pesme "Zlatna
pahulja".
Tokom zime u gradu se održavaju
kulturne, zabavne i turističke manifestacije pod zajedničkim imenom
"Vrela zima u brdima".